6. เจโตขิลสุตฺตวณฺณนา

[185] เจโต เตหิ ขิลยติ ถทฺธภาวํ อาปชฺชตีติ เจโตขิลาฯ เตนาห ‘‘จิตฺตสฺส ถทฺธภาวา’’ติฯ ยสฺมา เตหิ อุปฺปนฺเนหิ จิตฺตํ อุกฺลาปีชาตํ ฐานํ วิย อมนุญฺญํ เขตฺตํ วิย จ ขาณุกนิจิตํ อมหปฺผลํ โหติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘กจวรภาวา ขาณุกภาวา’’ติฯ ‘‘จิตฺตสฺสา’’ติ อาเนตฺวา สมฺพนฺธิตพฺพํฯ จิตฺตํ พนฺธิตฺวาติ ตณฺหาปวตฺติภาวโต กุสลจารสฺส อวสรจชนวเสน จิตฺตํ พทฺธํ วิย สโมโรเธตฺวาฯ เตนาห ‘‘มุฏฺฐิยํ กตฺวา วิย คณฺหนฺตี’’ติฯ สทฺทตฺถโต ปน เจโต วิรูปํ นิพนฺธียติ สํยมียติ เอเตหีติ เจตโส วินิพนฺธา ยสฺส จตุพฺพิธํ สีลํ อขณฺฑาทิภาวปฺปตฺติยา สุปริสุทฺธํ วิเสสภาคิยตฺตา อปฺปกสิเรเนว มคฺคผลาวหํ มหาสงฺฆรกฺขิตตฺเถรสฺส วิย, โส ตาทิเสน สีเลน อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย วุทฺธิํ อาปชฺชิสฺสตีติ อาห ‘‘สีเลน วุทฺธิ’’นฺติฯ ยสฺส ปน อริยมคฺโค อุปฺปชฺชนฺโต วิรูฬฺหมูโล วิย ปาทโป สุปฺปติฏฺฐิโต, โส สาสเน วิรูฬฺหิํ อาปนฺโนติ อาห ‘‘มคฺเคน วิรูฬฺหิ’’นฺติฯ โย สพฺพโส กิเลสนิพฺพานปฺปตฺโต, โส อรหา สีลาทิธมฺมกฺขนฺธปาริปูริยา สติเวปุลฺลปฺปตฺโต โหตีติ อาห ‘‘นิพฺพาเนน เวปุลฺล’’นฺติฯ ทุติยวิกปฺเป อตฺโถ วุตฺตนยานุสาเรน เวทิตพฺโพฯ

พุทฺธานํ ธมฺมกาโย วิย รูปกาโยปิ อนญฺญสาธารณตาย อนุตฺตรคุณาธิฏฺฐานตาย จ อปจฺจกฺขการีนํ สํสยวตฺถุ โหติเยวาติ ‘‘สรีเร วา คุเณ วา กงฺขตี’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ ยถา มหาปุริสลกฺขเณน อนุพฺยญฺชนาทโย รูปกายคุณา คหิตา เอว โหนฺติ อวินาภาวโตติ ‘‘ทฺวตฺติํสวรลกฺขณปฺปฏิมณฺฑิต’’มิจฺเจว วุตฺตํ, เอวํ อนาวรณญาเณน สพฺเพปิ อนนฺตาปริเมยฺยเภทา ธมฺมกายคุณา คหิตา เอว โหนฺตีติ สพฺพญฺญุตญฺญาณคฺคหณเมว กตํ นานนฺตริยภาวโตติ ทฏฺฐพฺพํฯ กงฺขหีติ ‘‘อโห วต เต คุณา น ภเวยฺยุํ, ภเวยฺยุํ วา’’ติ ปตฺถนุปฺปาทนวเสน กงฺขติฯ ปุริโม หิ วิปรีตชฺฌาสโย, อิตโร ยถาภูตญาณชฺฌาสโยฯ วิจินนฺโตติ วิจยภูตาย ปญฺญาย เต วิเวเจตุกาโม ตทภาวโต กิจฺฉํ ทุกฺขํ อาปชฺชติ, กิจฺฉปฺปตฺติ จ ตตฺถ นิจฺเฉตุํ อสมตฺถตาเยวาติ อาห ‘‘วินิจฺเฉตุํ น สกฺโกตี’’ติฯ วิคตา จิกิจฺฉาติ วิจิกิจฺฉาฯ อธิโมกฺขํ น ปฏิลภตีติ ‘‘เอวเมต’’นฺติ โอกปฺปนวเสน คุเณสุ วินิจฺฉยํ นาธิคจฺฉติฯ โอตริตฺวาติ ญาเณน อนุปวิสิตฺวาฯ ปสีทิตุนฺติ ‘‘ปสนฺนรูปธมฺมกายคุเณหิ ภควา’’ติ ปสีทิตุํฯ อนาวิโล อกาลุสฺโส โหตุํ น สกฺโกติฯ ‘‘กงฺขตี’’ติ อิมินา ทุพฺพลา วิมติ วุตฺตา, ‘‘วิจิกิจฺฉตี’’ติ อิมินา มชฺฌิมา, ‘‘นาธิมุจฺจตี’’ติ อิมินา พลวตี, ‘‘น สมฺปสีทตี’’ติ อิมินา ติวิธายปิ วิมติยา วเสน อุปฺปนฺนจิตฺตกาลุสฺสิยํ วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ